Circulair bouwen met hernieuwbare grondstoffen: dubbel circulair!.

Het is de Week van de Circulaire Economie (7 t/m 12 februari 2022). Een mooier moment voor een pleidooi voor bouwen met hout is er bijna niet. Lees maar…

Circulair in 2050

Door de huidige manier van bouwen worden veel grondstoffen en energie gebruikt. Dit zorgt voor de uitputting van grond- en brandstoffen. De bouw is in Nederland verantwoordelijk voor bijna 38% van het geproduceerde afval. Dit komt grotendeels omdat producten (en gebouwen) zo ontworpen worden dat ze na gebruik nagenoeg niks meer waard zijn, en worden verbrand of gestort. Naast dat het uitputten van grondstoffen en het produceren van afval onwenselijk is, komt er in het proces vaak veel schade aan natuur en milieu bij kijken.

Om verantwoordelijker om te gaan met grondstoffen en ervoor te zorgen dat toekomstige generaties voldoende (bruikbare) grondstoffen hebben om mee te kunnen bouwen, heeft de overheid besloten dat de Nederlandse bouweconomie in 2050 circulair moet zijn. Dit betekent dat alle gebruikte materialen hernieuwbaar of hergebruikt moeten zijn.

Wat is een hernieuwbare grondstof?

Een hernieuwbare grondstof is van biologische oorsprong, wordt beheerd en/of geteeld en groeit na winning binnen een mensenleven terug zonder het betreffende ecosysteem uit te putten.

Hoe ziet zo’n circulaire bouweconomie eruit?

Alle maatregelen waarmee minder uitputting wordt veroorzaakt, het hergebruik wordt vergemakkelijkt en gebruik wordt gemaakt van hernieuwbare grondstoffen, kunnen als circulair gezien worden. Circulair bouwen betekent grotendeels dat er tijdens het ontwerp rekening wordt gehouden met hergebruik. dit kan gelden voor de grondstoffen, onderdelen, elementen of zelfs complete modules. Er zijn verschillende strategieën ontwikkeld om verschillende vormen van hergebruik uit te drukken. Deze staan bekend als R-strategieën, aangezien de gebruikte termen in de Engelse vertaling vaak met een R beginnen. Voorbeelden zijn: heroverweeg (rethink), hergebruik (re-use), herontwerp (redesign) en recycle. Deze strategieën worden meestal uitgewerkt voor de uitputbare (minerale) grondstoffen, als manier om de uitputting en het waardeverlies te beperken. Deze strategieën zijn uitgewerkt in de rechterzijde van onderstaande figuur:

Hout in de circulaire economie; naast hernieuwbaar ook herwinbaar!

Zoals in de afbeelding te zien, is er nóg een kringloop; de biologische. De grondstoffen in deze kringloop zijn hernieuwbaar, en met verantwoord gebruik ook onuitputtelijk (circulair). Omdat natuurlijke materialen deel uitmaken van de biologische kringloop, is eeuwige recycling vaak niet mogelijk, echter kunnen sommige materialen zeker ook deel uitmaken van de technologische cyclus, dubbel circulair als het ware.

Voorbeelden van (enkele) R-strategieën en bouwen met hout:

• Refuse: Door gebruik te maken van hout als hernieuwbare grondstof wordt bespaard op minerale (uitputbare) grondstoffen.
• Rethink: Door de hoofdbestandsdelen van hout (cellulose en lignine) in een bio-raffinage te scheiden, kunnen milieuverontreinigende materialen vervangen worden door biologische componenten. Zo bestaat er bijvoorbeeld bio-asfalt met lignine als lijmstof.
• Reduce: Gebruik van minder grondstoffen door prefab te bouwen. Hierdoor wordt bespaard op verpakkingsmateriaal, transport en grondstofgebruik.
• Refurbish: Het opknappen van een oud en gebruikt product zodat het weer opnieuw gebruikt kan worden. Zo zijn er een aantal bruggen gemaakt met hout van oude bruggen en bestaan er bedrijfshallen gemaakt met opgeknapte oude spanten.
• Remanufacture: Door het ontwikkelen van lijmtechnieken is het mogelijk om eerder onbruikbare stukken hout onderling te verbinden (lamineren). Hierdoor kunnen planken met een lagere kwaliteit toch constructief worden ingezet als balk of plaat.
• Repurpose: Van oud hout kan vaak weer een nieuw product gemaakt worden. Zo worden er kozijnen gemaakt van oude deuren, kozijnen en trapleuningen.

De voordelen van hout

Hergebruik van hout in de technologische cyclus heeft een aantal grote voordelen. Zo is hout licht, waardoor minder transportbewegingen nodig zijn, lichtere machines en elektrisch gereedschap gebruikt kunnen worden. Ook is het makkelijk te bewerken en te repareren, waardoor aanpassingen voor gebruik in een andere functie eenvoudig zijn uit te voeren. Hout(skelet)bouwers werken bijna altijd met prefabricage, waarbij in een fabriek elementen worden gemaakt en op de bouw aan elkaar worden gekoppeld. Deze elementen zijn in tegenovergestelde manier ook weer te scheiden. Dit maakt dat modulair (bouwen werken met losmaakbare modules) niet iets nieuws, maar vaak de standaard is. Als kers op de taart zijn deze lichte onderdelen ongelofelijk snel in elkaar te zetten, waardoor het bouwpersoneel veel minder woon-werk ritjes hoeven te maken en gebouwen veel sneller bewoonbaar zijn. Onderstaande afbeelding beschrijft een circulair ontwerp en bouwproces.

Bijdragen aan het milieu, onze gezondheid en meer

Met andere woorden: door te bouwen met hout werk je per definitie al met een circulaire grondstof, zorgt het werken met elektrische apparaten voor weinig CO2-uitstoot en is het hergebruiken van hout eenvoudiger door het lichte gewicht en de grote bewerkbaarheid. Een ander mooi aspect van hout is ook dat het door de bomen opgenomen CO2 bewaard blijft in de gebouwen en dat bossen constant blijven groeien en zo nog meer CO2 vastleggen.

Door het gebruik van hout groeit de vraag, waardoor het uitbreiden van het beboste gebied voor de hand ligt, en laat dat nou toevallig alleen maar bijdragen aan het milieu, onze gezondheid, de natuur en nog veel meer!