De levensduur van een brug wordt in de opdrachtfase in Nederland vaak gesteld op 100 jaar. En dat is gek, want dat beperkt de materiaalkeus vaak. Wie die levensduur echter zet op tachtig jaar en combineert met duurzaamheidsuitgangspunten, kan bijvoorbeeld uitstekend met hout uit de voeten. Zo ondervond ook Reinder Lanting, tot november 2019 projectmanager van de provincie Groningen, bij de realisatie van de 800 m lange en 3,5 m brede houten fiets- en voetgangersbrug De Blauwe Loper. Deze verbindt eind 2020 de binnenstad van Winschoten met woongebied de Blauwestad en is in zijn soort de langste van Europa.
Winschoten en Blauwestad liggen op een steenworp afstand van elkaar, maar voor fietsers en voetgangers bestaat zonder fiets- en voetgangersbrug de Blauwe Loper geen directe verbinding tussen beide kernen. De nieuwe 800 meter lange brugverbinding bestaat uit vier brugdelen: een beweegbaar deel over het Winschoterdiep, een circa 42 meter overspanning van Rijksweg A7, de ecologische zone en het Oldambtmeer. Het projectteam tot november 2019 onder aanvoering van Reinder Lanting met vertegenwoordigers van de gemeente Oldambt, de provincie Groningen en projectbureau Blauwestad kreeg in 2017 de opdracht te zorgen voor ‘een duurzaam icoon’.
U werkte toentertijd als projectmanager bij de afdeling Beton en Waterbouw van de provincie Groningen met navenant veel betonervaring. Toch is de Blauwe Loper uw eerste houten brug geworden.
‘Van beton wordt gezegd dat het honderd jaar gegarandeerd kan blijven liggen. Dat is de reden dat opdrachtgevers als Rijk en provincie die termijn van minimaal honderd jaar ook continu in hun programma van eisen opnemen, ondanks het feit dat veel van bruggen die termijn niet halen en door de tijd worden ingehaald. Zo hebben we zelf vijf jaar geleden een betonnen brug gesloopt uit de jaren zeventig. In de opdracht van de Blauw Loper voor ‘een duurzaam icoon’ denk je vooraf goed na over welk materiaal de minste impact heeft op de omgeving en de planeet. Hierbij hebben we gekeken naar onder andere klimaatverandering, toxiciteit voor mens en milieu en uitputting van grondstoffen. Een van onze constructeurs wist van een duurzaamheidsonderzoek Vergelijkende Levenscyclusanalyse Bruggen (staal, beton, glasvezelcomposiet en hout) van onderzoeksbureau Beco in opdracht van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Hout scoort gewoon ontzettend goed op CO2-gebied. Een boom slaat tijdens zijn levensfase CO2 op. Dat rapport en inzicht leidde uiteindelijk tot ons voorstel om in de brug zoveel mogelijk hout toe te passen. En met enige trots kan ik zeggen dat dat is gelukt. Met de in het bouwteam aanwezige expertise voldoet de brug aan de gevraagde eisen, waaronder een extreem lage score op de milieukostenindicator (MKI). Het uiteindelijke ontwerp heeft een milieu-impact van ongeveer eenderde ten opzichte van een klassiek betonnen ontwerp.’
Van welke levensduur is het projectteam van de Blauwe Loper uitgegaan?
‘Wij hebben onze levensduureis bepaald op tenminste tachtig jaar. Bij die levensduur is toepassing van hout en een aantal specifieke detailleringen bewezen mogelijk. Zo is er rekening gehouden met optimale ventilatie van de houten constructiedelen. Een aantal (constructief) cruciale onderdelen is beschermd met zogenoemd opofferingshout om de onderliggende constructie droog te houden. De houten dekplanken, die een levensduur hebben van circa 25-30 jaar, hebben een opgeschroefd antislipprofiel met een langere levensduur die bij vervanging van de dekplank hergebruikt kan worden en een volledig gescheiden afvalstroom mogelijk maakt.’
De brug is hybride. De fundering is van beton, de brugrail deels van aluminium. De constructie is uit FSC-gecertificeerd azobé uit Gabon. Welke overwegingen liggen aan die materialisatie ten grondslag?
‘Bij het ontwerp is de levensduur van tenminste tachtig jaar gekoppeld aan de duurzaamheidsambitie. De brug loopt deels door het water. Als we ook hout onder de waterlijn zouden hebben gekozen, dan konden we die periode van tachtig jaar niet garanderen. Door slim te detailleren behoeft het FSC-gecertificeerd azobé geen conserveringsmiddelen. Ook de stalen buispalen van de remmingwerken bij de beweegbare brug zijn ongecoat en hebben hardhouten wrijfgordingen. Door een aluminium leuning toe te passen is er de komende 40 jaar geen verf (conservering) nodig. Na die periode is rekening gehouden met vervanging van de leuning.’
Er is 350 kubieke meter FSC-gecertificeerd hout in de brug verwerkt. Zorgde de beschikbaarheid voor een specifieke uitdaging?
‘Het hout komt uit duurzaam beheerd bos in Gabon met roterende oogst. Dat wil zeggen dat het bos is verdeeld in dertig vakken die elk maar eens in de dertig jaar selectief worden geoogst. Daarbij wordt één boom per hectare geoogst, in overleg met de plaatselijke bevolking en met minimale verstoring van het bos conform de richtlijnen van FSC. Bij hout moet je zeker bij grotere projecten rekening houden met de tijd die het kost om de boom duurzaam te oogsten, te verzagen en het hout te drogen. Bij dit project hebben we gerekend op zes maanden. De houtleverancier heeft direct in de eerste bouwteamvergadering een planning afgegeven. Daarbij is een harde deadline afgesproken voor doorgang van het project en het akkoord op de houtlevering, namelijk bij het definitief akkoord op de omgevingsvergunning.’
Hoe bouw je een houten brug met een lengte van 800 m?
‘Dat kan eigenlijk alleen met standaard segmenten met een basismaat van 7,5 m HOH die over de hele lengte van de brug repeteert. Ze worden prefab elders gebouwd, wat op locatie zorgt voor een redelijk snelle montage. Daarbij is in de detaillering wederom gelet op afvoer van hemelwater en ventilatie van de houten delen. Gelukkig hebben we daarvoor met Wijma een partner aan boord met uitzonderlijk veel expertise op dit vlak die dezelfde taal sprak als onze constructeurs. Het 42 meter lange brugdeel over de A7 bestaat uit één deel en wordt in het najaar op een ponton vanuit Kampen aangeleverd en op zijn plek gezet.’
Op welke andere manieren is invulling gegeven aan de duurzaamheidsvraag?
‘Doordat hout een natuurlijk product is, is het ook een circulair product. Omdat de brug modulair is ontworpen, kunnen de materialen aan het eind van de levensduur goed worden hergebruikt. Onder de brug zijn bovendien genoeg niches waar vogels als de boerenzwaluw kunnen nestelen. Ook worden er in de nabijheid van de brug speciale nestkasten voor vleermuizen, en een wand voor oeverzwaluwen aangebracht. Een deel van de brug is beweegbaar. In een deel van het fietspad dat naar de brug toeloopt, de zogenoemde SolaRoad, is 300 m² zonnepanelen geïntegreerd die hun energie aan het net leveren en daarmee indirect ook aan de kleine elektromotor van de gebalanceerde brug zelf.’
De bouw kan worden gevolgd op de 24-uur per dag uitzendende webcam. In oktober wordt begonnen met de opbouw van de brug over dit punt over de A7. Na de bouwvak van 2020 worden de eerste brugsecties aangebracht nabij het Oldambtmeer. Het plaatsen van het vaste brugdeel boven de A7 zal naar verwachting in de nacht van vrijdag 2 oktober op zaterdag 3 oktober 2020 worden uitgevoerd. De periode tussen half oktober en december 2020 zal worden gebruikt worden voor het afmonteren van de brugsecties.
De uiteindelijke ingebruikname van de brug zal in december 2020 of januari 2021 zijn.
Als de Blauwe Loper klaar is voor gebruik, wordt de brug omgedoopt tot Pieter Smitbrug. Het bouwwerk is daarmee vernoemd naar de in april 2018 aan een hartstilstand overleden 54-jarige burgemeester van de gemeente Oldambt die postuum werd verkozen tot Groninger van het jaar.
De Blauwe Brug in het kort
Locatie: Tussen Blauwestad en Winschoten-Noord
Projectteam: Provincie Groningen, gemeente Oldambt, projectbureau Blauwestad
Aannemer: Combinatie Strukton Civiel Noord & Oost en Oosterhof Holman Beton en Waterbouw B.V. te Harlingen
Ontwerp: Nol Molenaar te Glimmen
Houtconstructie: Koninklijke Houthandel G.Wijma & Zonen B.V. te Kampen
Beweegbaar brugdeel: Machinefabriek Rusthoven te Groningen
Kosten: circa € 6,5 miljoen
Beeld: NOL, adviesbureau op het gebied van architectuur, civiel ontwerp en landschap, te Glimmen, www.NOLff.nl
